Courage Club tijdens InnovatieExpo 2021
De transitie naar de circulaire economie vraagt om lef! Op 8 april van 12.45 -13.30 uur tijdens Innovatie Expo spraken we dat lef aan. In de talkshow ‘The Courage Club – Circular Economy’ werd de kern van de circulaire zaak vastgepakt.
Aan tafel:
- Roald Lapperre (Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat)
- Harald Tepper (Philips)
- Klaske Kruk (Circularities)
- Boris van der Ham (Vereniging Afvalbedrijven)
- Elisa Achterberg (Sustainable Finance Lab)
Terugkijken kan nu ook via de website van InnovatieExpo.
Hoe dapper zijn deze tafelgasten nu eigenlijk?
Roald Laperre geeft zichzelf een 7,5 als het gaat om moed. “Een directeur-generaal moet dapper zijn. Onze rol is heldere, stevige adviezen geven, waarop politiek besluiten kan nemen. De circulaire economie is nog relatief nieuw en vraagt om doorbraken. Daar hoort moed bij. We hebben flinke doelstellingen neergezet, zoals in 2050 volledig circulair, terwijl we nog niet weten hoe we daar moeten komen. Dat is best moedig!”
Klaske Kruk: “We praten al heel lang over de circulaire, en steeds meer mensen weten er vanaf. Maar wat ontbreekt is vaak een idee van hoe kan ik daar een verschil in maken? Wij spreken mensen aan op hun dapperheid, daar ben ik dapper in. Privé vind ik het wel lastiger. Recyclen heeft totaal geen zin als we maar blijven consumeren. Het enige wat echt helpt is kappen met kopen! Dat probeer ik wel te doen in mijn leven”.
Boris van der Ham geeft zichzelf een 7,5 op de moedigheidssschaal. “We laten veel troep achter, maar in Nederland zijn we het verst gevorderd om er iets nuttigs mee te doen. Er wordt veel gerecycled en hergebruikt en er wordt relatief weinig gestort in Nederland. Het afval waar we – op dit moment- niets mee kunnen, gebruiken we nuttig door het geconditioneerd te verbranden en er energie mee op te wekken bijvoorbeeld”
Een 8 geeft Harald Tepper zichzelf als het gaat om moed: “Het is een thema van een lange adem, omdat het gewoon complex is. En dat maakt dat je continue stapjes vooruit en dan weer achteruit zet. Je moet echt wel vastbijtend en moedig zijn. Philips is ook moedig: we hebben het ingebed in strategie, we geloven erin, dit is hoe we onze business willen runnen”
Elisa Achterberg vindt haar moed een 8 waard. “Je bent dapper als je buiten de lijntjes kleurt. En dat is soms lastig in de financiële sector. Je wilt een duidelijke visie neerleggen, maar ook mensen meekrijgen. Ik doe mijn best”.
Waarde herdefiniëren
Waar gaat het nu precies om? Harald Tepper: “We kunnen nu nog geen antwoord geven op wat 100% circulariteit nu precies is. Daar moeten we samen aan werken! De moedige dialoog zit vooral in fundamenteel heruitvinden en herdefiniëren van waarde. En hoe creëer je die waarde met zo weinig mogelijk grondstoffen? Dat betekent ook: maatschappelijke waarde. Het is naïef om te denken dat we over 10 jaar helemaal geen producten meer hebben. Maar je moet dan wel denken: hoe ontwerp je dat zo dat je het bijvoorbeeld weer uit elkaar kunt halen? Alle elementen van de R-ladder zijn van belang en zoiets als digitale gezondheidszorg is ook een kans om footprint te verlagen. Dat is goed voor de planeet en dan kan een bedrijf als Philips wel geld blijven verdienen”.
Does it spark joy?
“We moeten niet alle dingen die we nu doen proberen circulair te maken”, vindt Elisa Achterberg. “Maar we moeten nu fundamentele vraagstukken voor transitie bekijken en dat aanpakken. Dat betekent op systeemniveau kijken. Zoals Marie Kondo dat doet bij het opruimen van een huis. Zo moeten we ook naar onze economie kijken. Met een luizenkam door de economie. KLM, does this spark joy? Tata Steel, does this spark joy? Bedrijven moeten andere business logica gaan aannemen. Niet méér producten, maar afscheid nemen van lineaire verdienmodellen. Dat moet voorbij de individuele ondernemers gaan. Alle spelers moeten verantwoordelijkheid nemen voor hun eigen aandeel. Finance speelt een belangrijke rol”.
Business in een servicemodel
“Er zijn ook heel veel mooie voorbeelden die me positief stemmen”, vindt Harald Tepper. “Product as a service, oftewel: hoe lever je waarde zonder dat je maar zoveel mogelijk producten verkoopt. Dat zie je enorme vlucht nemen. Ziekenhuizen hebben ook eigen duurzaamheidsdoelstellingen: zij vragen ons ook om circulaire oplossingen. Daar zit voor ons ook weer businesswaarde in. Je gaat in een servicemodel een heel andere relatie aan met een klant, dan in een transactiemodel waarin je één of enkele keren iets verkoopt. Je krijgt meer een partnerschapsrelatie. Daar zit ook business in”.
Elisa Achterberg ziet daar samen met Harald Tepper nog een weg te gaan: “Nieuwe manieren van bedrijfsvoering, zoals lease of verhuur is wel echt anders dan verkoop. Met andere risico’s en andere zekerheden die in kaart moeten worden gebracht. Er is een gedeelde infra nodig, waar data en modellen gedeeld kunnen worden, waardoor vertrouwen en transparantie ontstaan en daarmee samenwerkingen”.
Voorspelbare afvalstromen en massa meekrijgen
Boris van der Ham: “Afvalverwerkers staan aan het einde van het proces, ruimen op wat samenleving achterlaat. Dat kunnen we wel beter doen als we een voorspelbaardere stroom krijgen. Het zou ongelofelijk helpen als we weten dat er maar een paar plastics zijn, wat ze zijn, hoe ze herbruikbaar zijn. En natuurlijk: als je nieuwe producten maakt, denk dan na: is dat extra dekseltje wel nodig? Daarbij moet je ook de massa meekrijgen: als je supermarkten meekrijgt, die bijvoorbeeld geen dekseltjes meer afnemen, dan heeft dat enorme impact. En wet en regelgeving kunnen wat mij betreft niet streng genoeg zijn”.
Strenge wet- en regelgeving nodig
Roald Laperre is het met Van der Ham eens op dat punt: “Ik denk dat overheid meer leidend en strikter mag zijn. Maar de overheid is niet de enige die moedig moeten zijn. De hele keten moet moed tonen! Daarin zijn ook al stappen in gezet. Het Plastic Pact heeft bijvoorbeeld al gezorgd dat 2 grote supermarktketens in Nederland hebben aangeven veel minder plastic verpakkingen te gebruiken. Dat zet inderdaad zoden aan de dijk.
Begrijpen wat we zelf kunnen doen
Klaske Kruk benadrukt nog een ander punt. “We hebben het vaak over bedrijven of de overheid. We wijzen naar elkaar en doen alsof instituties het wel kunnen oplossen. Dat is natuurlijk helemaal niet waar! Individuele mensen kunnen binnen een bedrijf of overheid het verschil maken. Waar het om gaat is dat we begrijpen wat we zelf kunnen doen. Vier functies moeten echt iets doen: directie, inkopers, ontwerpers en marketeers. Zij hebben allemaal een grote rol te spelen. De intrinsieke motivatie moet worden aangezet en wat kun je dan precies doen?
Opschaalbaar maken
Van der Ham vult aan: “Voorlopers zijn altijd heel belangrijk. Zij zorgen voor innovatie, die die vervolgens ook moet worden opgeschaald! Neem het voorbeeld van kleding hergebruiken. Er moet een systeem komen om dat goed te doen. Je moet ruimte geven aan individuele, moedige projecten. De grootste uitdaging is vervolgens om dat opschaalbaar te maken voor mensen die er niet dagelijks mee bezig zijn.
Deze interventies gaan ons echt naar een circulaire economie brengen
- Elise Achterberg: “Ik heb een hele lijst. Maar in ieder geval: vermogensbelasting heffen of een belasting op speculatieve transacties. En daarmee een basisinkomen uitdelen, zodat mensen een andere manier van werken kunnen aannemen. De oude en nieuwe economie kunnen onderzoeken.
- Harald Tepper: “Er is niet 1 silver bullet. Echte coördinatie vanuit de overheid op dit thema is nodig. Meer regie dan nu. En dat we het echt samen doen. Dat doen we ook al in de uitvoeringsprogramma’s. En ik wil de moed de komende 4 jaar echt blijven zien! Samen uitvinden hoe het moet”.
- Boris van der Ham: “Het belangrijkste is: harde regels voor verpakkingen. Verplicht afname van hergebruikte materialen en hernieuwbare grondstoffen te gebruiken. Anders komt die nodige voorspelbare stroom nooit voldoende op gang”.
- Klaske Kruk: “Mensen opleiden. We gaan eerder weg van een circulaire economie dan er naar toe. Circulair handelen en denken moet zo snel mogelijk onderdeel worden van de mensen die nu aan de knopen kunnen draaien. Wat zou je anders kunnen doen? Dan is het ook best haalbaar! Het is wel een opgave. Maar we hebben maar 20% van de bevolking nodig. Dan word het het nieuwe normaal”.
- Roald Laperre: “Repareerbaarheid is super belangrijk. En productpaspoorten! Je moet weten wat er in een product zit. Dat kan enorm helpen het vliegwiel in gang te zetten”.
